سردرد یکی از شایع ترین بیماری در میان افراد است. بصورت میانگین از هر 10 نفر 7 نفر دچار این بیماری شده اند. سردردها انواع مختلفتی دارند و با توجه به نوع سردرد علت رخ دادن آن نیز متفاوت است. سردردها به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شوند. سردردهای اولیه هیچ ارتباطی با بیماری دیگری در بدن ندارند اما سردردهای ثانویه در اثر بیماری های زمینه ایی بوجود می آیند.
لازم است بدانیم؛ سردرد از آن دسته مواردی است که، گاهی خودش یک بیماری است و گاهی به عنوان علائمی از بیماری ظاهر می شود. پس برای درمان سریع سردرد، اول علت آن را پیدا کنید. در ادامه این مطلب با دکتر مهناز شکروی همراه باشید.
سردرد چیست؟
سردرد، دردی است که می‌تواند در هر ناحیه‌ی سر بروز کند، یک‌طرفه یا دوطرفه باشد و یا اختصاصی در یک ناحیه‌ی سر باشد. همچنین از یک نقطه به نواحی دیگر کشیده شود. سردرد ممکن است به فرم درد حاد، درد تیز یا یک درد پراکنده باشد که تدریجی یا ناگهانی اتفاق‌بیفتد. طول مدت درد می‌تواند کمتر از یک ساعت تا چند روز باشد. علائم همراه سردرد، راهنمایی برای تشخیص مناسب پزشک است. غالب سردردها به دلیل یک عامل زمینه‌ای خطرناک نیست، ولی برخی از آنها می‌تواند عامل زمینه‌ای خطرناک (مثل سکته‌ی مغزی) داشته‌باشد.
علت سردرد
سردرد می‌تواند در هر قسمتی از سر، در یک نقطه یا هر دو طرف آن ایجاد شود. روش‌های مختلفی برای تشخیص آن وجود دارد. انجمن بین‌المللی سردرد (IHS)، سردردها را به دو نوع اولیه (زمانی که به دلیل دیگری ایجاد نشده باشد) و ثانویه (وقتی عامل به وجود آورنده دیگری داشته باشد) تقسیم‌بندی می‌کند. در ادامه علت سردرد را بسته به نوع آن می‌خوانید.
علت سردردهای اولیه
سردردهای اولیه، بیماری‌های مستقلی هستند. علت سردردهای اولیه، به طور مستقیم فعالیت بیش از حد یا مشکلات ساختارهای حساس به درد در ناحیه سر، شامل رگ‌های خونی، عضلات و اعصاب سر و گردن است. سردرد اولیه ممکن است در نتیجه تغییر فعالیت‌های شیمیایی مغز نیز ایجاد شود. از شایع‌ترین انواع سردردهای اولیه می‌توان به سردرد میگرنی، سردرد خوشه‌ای و سردرد تنشی اشاره کرد.
علت سردردهای ثانویه
سردردهای ثانویه در واقع علائمی هستند که هنگام تحریک اعصاب حساس به درد (در ناحیه سر) از طریق یک بیماری دیگر به وجود می‌آیند. به عبارت دیگر، این نوع سردردها می‌توانند نشانه بیماری دیگری باشند.
عوامل مختلفی می‌توانند سردردهای ثانویه را به وجود بیاورند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دهیدراتاسیون (کم آبی بدن)
- دندان قروچه در شب
- آنفلوانزا
- فشار خون بالا
- گرفتگی (احتقان) سینوس
- آب سیاه (گلوکوم)
- خماری ناشی از مصرف الکل
- مسمومیت با گاز مونوکسید کربن
- «انجماد مغزی» یا سردرد ناشی از خوردن مواد غذایی بسیار سرد مانند بستنی
- استفاده بیش از حد از مسکن‌ها (علت سردردهای بازگشتی یا ریباند)
- حملات ناشی از ترس شدید (panic attack)
- خونریزی در مغز یا اطراف آن
- لخته‌های خونی
- سکته مغزی
- ضربه مغزی
- تومور مغزی
با توجه به اینکه سردردها می‌توانند علامت یک مشکل جدی باشند، در صورت بدتر شدن یا تکرار به صورت منظم و مداوم، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که سردرد شما نسبت به سردردهای قبلی شدیدتر و دردناک‌تر شده است یا اینکه با مصرف دارو بهتر نمی‌شود و یا با علائم دیگری مانند سردرگمی، تب، تغییر در حواس و سفتی گردن همراه است، باید فوراً پزشک را مطلع کنید.
آشنایی با انواع سردرد
همانطور که گفته شد سردرد به چند دسته تقسیم می‌شود که هریک را به‌طور کامل برای شما توضیح خواهیم داد:
1- سردرد تنشی
این نوع سردرد به‌عنوان سردرد اولیه شناخته می‌شود. چنانچه این سردرد در فرد ایجاد شود، علائمی همچون موارد زیر را تجربه خواهد کرد:
- گویا که باندی محکم بر سر او بسته شده است.
- درد مداوم و آزاردهنده در دو طرف سر احساس می‌شود.
- درد ایجاد شده به گردن گسترش می‌یابد.
این سردردها ممکن است در ساعت‌های کوتاه، اما در چندین روز متوالی در افراد بروز کند. گاهی به‌صورت مزمن یعنی ۱۵ روز یا بیشتر در هر ماه در فرد ایجاد می‌شود.
2- سردرد میگرنی
این نوع سردرد می‌تواند به‌صورت ضربه‌ای در فرد ایجاد شود، اغلب در یک طرف سر حس می‌شود، اما می‌تواند به‌صورت متغیر در دو طرف ایجاد شود. معمولا افرادی که دچار میگرن هستند، نشانه‌هایی همچون موارد زیر را تجربه می‌کنند:
- اختلالاتی مانند تغییر در دید
- حساسیت به نور و صدا
- حالت تهوع یا استفراغ
سردردهای میگرنی، یکی از سردردهای اولیه شایع است که می‌تواند بر روند زندگی افراد بسیار تاثیرگذار باشد. افرادی که دچار سردرد میگرنی می‌شوند، امکان دارد سردردهای آنها از چند ساعت تا ۲-۳ روز به‌صورت مداوم ادامه داشته باشد.
3- آلرژی یا سردردهای سینوسی
سردرد گاهی اوقات در اثر واکنش آلرژیک اتفاق می افتد. درد ناشی از این سردردها اغلب در ناحیه سینوس و جلوی سر شما متمرکز می شود. سردردهای میگرنی معمولا به عنوان سردردهای سینوسی تشخیص داده نمی شوند. در حقیقت ، تا 90 درصد "سردردهای سینوسی" در واقع میگرن هستند. افرادی که به آلرژی فصلی مزمن یا سینوزیت مبتلا هستند ، مستعد ابتلا به این نوع سردردها هستند.
4- سردردهای هورمونی
زنان معمولا سردردهایی را تجربه می کنند که با نوسانات هورمونی مرتبط است. قاعدگی ، قرص های جلوگیری از بارداری و بارداری همگی بر میزان استروژن شما تأثیر می گذارند که می تواند باعث سردرد شود. آن سردردهایی که به طور خاص با چرخه قاعدگی مرتبط هستند به عنوان میگرن قاعدگی نیز شناخته می شوند. این موارد می توانند درست قبل ، حین یا بلافاصله بعد از قاعدگی و همچنین در حین تخمک گذاری رخ دهند.
5- سردردهایی در اثر مصرف کافئین
کافئین بر جریان خون در مغز شما تأثیر می گذارد. داشتن بیش از حد این ماده در مغز باعث سردرد می شود و همچنین ترک کافئین نیز موجب سردرد می شود. افرادی که میگرن مکرر دارند به دلیل استفاده از کافئین در معرض خطر ایجاد سردرد قرار دارند. وقتی عادت دارید هر روز مغز خود را در معرض مقدار مشخصی از کافئین قرار دهید، در صورت عدم دریافت کافئین ممکن است سردرد بگیرید.
6- سردردهای ناشی از مصرف داروی بیش از حد
این نوع سردرد هنگامی رخ می‌هد که داروهای زیادی برای درمان سردرد استفاده شود، در واقع بیمار پس از مصرف داروهای متعدد درمانی کوتاه‌مدت را تجربه می‌کند، اما مجددا سردردی با شدت بیشتر به سراغش خواهد آمد.
معمولا داروهایی که حاوی کدئین و مورفین است، چنین مشکلی را ایجاد می‌کند. علاوه بر سردرد، ممکن است درد در قسمت‌های دیگر همچون موارد زیر فراتر برود:
- گردن درد
- بیقراری
- احساس گرفتگی در بینی
- کاهش کیفیت خواب
7- سردرد خوشه‌ای
این نوع سردرد ممکن است بین ۱۵ دقیقه تا ۳ ساعت وجود داشته باشد. همچنین امکان آنکه یک تا هشت بار در روز رخ دهد، وجود دارد. گاهی سردردهای خوشه‌ای بین ۴ تا ۱۲ هفته رخ دهد و سپس خودبه‌خود بهبود می‌یابد.
ممکن است افرادی که سردردهای خوشه‌ای را تجربه می‌کنند، علائم خاصی را تجربه نکنند، اما گاهی علاوه بر احساس درد در سر علائم دیگری همچون موارد زیر در افراد مشاهده می‌شود:
-دردهای کوتاه‌مدت، اما شدید
-درد در اطراف یک چشم
- اشک یا قرمزی چشم
- افتادگی پلک
- گرفتگی بینی یا آبریزش بینی
- کوچک شدن یکی از مردمک‌های چشم
- تعریق در صورت
8- سردردهای رعد و برقی
این نوع سردردها به‌صورت ناگهانی و شدید در افراد بروز می‌کند، افرادی که این نوع سردرد را تجربه کرده‌اند، بدترین نوع سردرد خود می‌دانند. معمولا مدت‌زمانی که این سردرد در افراد ایجاد می‌شود، بین ۱ تا ۵ دقیقه است.
سردرد رعد و برقی، به‌عنوان سردرد ثانویه شناخته می‌شود و می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل مهم و اساسی در افراد تلقی شود:
- خونریزی در مغز
- آنوریسم
- لخته خون در مغز
- مننژیت
- عروق مغزی
سردردهای حرکتی :
سردردهای ورزشی پس از دوره هایی از فعالیت بدنی شدید به سرعت اتفاق می افتند. بالا بردن وزن ، دویدن و مقاربت جنسی از عوامل اصلی ایجاد سردرد تحت فشار است. تصور می شود که این فعالیت ها باعث افزایش جریان خون در جمجمه شما می شود ، که می تواند منجر به سردرد ضربان دار در هر دو طرف سر شما شود.
9- سردردهای ناشی از فشار خون بالا
فشار خون بالا می تواند شما را دچار سردرد کند و این نوع سردرد نشانه یک وضعیت اضطراری است. سردرد در اثر فشار خون بالا معمولا در دو طرف سر شما ایجاد می شود و به طور معمول با هر فعالیتی بدتر می شود. اغلب کیفیت ضربانی دارد. همچنین ممکن است تغییراتی در بینایی ، بی حسی یا سوزن سوزن شدن ، خون دماغ ، درد قفسه سینه یا تنگی نفس مشاهده کنید. اگر فکر می کنید سردرد بر اثر فشار خون بالا را تجربه می کنید ، باید فورا به مراقبت پزشکی بپردازید.
10- سردردهای برگشتی
سردردهای برگشتی ، سردردهای بیش از حد دارویی نیز شناخته می شوند ، می توانند مانند سردرد تنشی و کسل کننده احساس شوند ، یا ممکن است مانند میگرن احساس درد بیشتری داشته باشند. سردردهای برگشتی احتمالا هر زمان که داروهای OTC مانند استامینوفن ، ایبوپروفن ، آسپیرین و ناپروکسن بیش از 15 روز از یک ماه استفاده شوند، وجود دارد.
11- سردردهای پس از سانحه
سردردهای پس از سانحه می توانند پس از هر نوع آسیب به سر ایجاد شوند. این سردردها مانند سردردهای میگرنی یا تنشی احساس می شوند و معمولا 6 تا 12 ماه پس از بروز آسیب شما ادامه می یابند. آنها می توانند مزمن شوند.
برای سردرد چی خوبه؟
هر سردردی نیاز به دارو ندارد. معمولا درمان‌های گوناگونی در دسترس‌اند که پزشک بسته به نوع سردرد، تکرر و علت آن، نوع مناسبی را به شما توصیه می‌کند.
گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
● درمان سردرد باکنترل استرس
مدیریت استرس، به شما راه‌های مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا را یاد می‌دهد. برای کاهش استرس نیز تکنیک‌های ریلکسیشن انتخابی عالی هستند. می‌توانید از تنفس عمیق، آرام‌سازی ذهن و عضلات، تصویرسازی ذهنی و موسیقی برای کاهش سطح استرستان استفاده کنید.
● درمان سردرد با بیوفیدبک
بیوفیدبک به شما کمک می‌کند که تشخیص دهید چه زمانی فشار عصبی در بدنتان ایجاد شده است. در طول این پروسه درمانی یاد می‌گیرید که چگونه بدن به موقعیت‌های استرس‌زا واکنش نشان می‌دهد و چگونه می‌توانید این واکنش‌ها را آرام کنید. در طول بیوفیدبک، سنسورهایی به بدن متصل می‌شوند. این سنسورها پاسخ‌های فیزیکی غیرارادی به سردرد را کنترل می‌کنند که شامل افزایش در این موارد است:
- سرعت تنفس
- نبض
- ضربان قلب
- دمای بدن
- تنش عضلانی
- فعالیت مغز
● داروهای مفید برای درد سر
معمولا سردردها به‌خوبی به داروهای بدون نسخه پاسخ می‌دهند. اما توجه داشته باشید که استفاده زیاد از این داروها می‌تواند منجر به بروز سردرد طولانی‌مدت روزانه شود.
برای درمان سردرد شدید و مکرر، پزشک مصرف داروهای تجویزی را توصیه می‌کند.
● داروهای پس از بروز سردرد
پس از شروع سردرد، می‌توانید از این داروها برای کمک به درمان سردرد و علائم آن استفاده کنید. برخی از این داروها عبارت‌اند از:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- اسپری‌های بینی
چگونه از بروز سردرد پیشگیری کنیم؟
پیشگیری بهتر از درمان است. این جمله را بارها و بارها شنیده‌اید اما آیا این جمله درمورد سردرد هم صدق می‌کند؟ بله قطعا انجام اقدامات و راهکارهای سبک زندگی سالم می‌تواند از بروز سردرد پیشگیری نماید. در مواردی که علت سردرد تومور یا بیماری خاص دیگر نباشد، رعایت اصول زیر احتمال بروز سردرد را کم می‌کند.
- خواب کافی داشته باشید. هر انسان به طور متوسط برای رفع خستگی و بازیابی انرژی از دست رفته در طول روز باید ۸ ساعت خواب آرام داشته باشد.
- نوشیدن ۸ لیوان آب در روز برای سلامت بدن ضروری است.
- ورزش کردن باعث گردش خون در بدن و حفظ سلامت عمومی بدن می‌شود.
- یوگا و مدیتیشن از اقداماتی است که باعث آرامش اعصاب می‌شود و از بروز استرس و اضطراب پیشگیری می‌کند.
- غذاهای محرک مانند فلفل، ادویه مصرف نکنید. فست فود را از برنامه‌ی غذایی خود حذف کنید و سبزیجات و میوه را جایگزین آن نمایید.
- الکل و سیگار را ترک کنید.
